Występowanie i zmienność śluzu szyjkowego jest jednym z ważniejszych objawów działania hormonów.
Śluz szyjkowy jest wydzieliną szyjki macicy i może być obserwowany przez kobietę.
Śluz opuszczający szyjkę jest mieszaniną kilku rodzajów śluzu o różnych składach, funkcjach i miejscach wydzielania (kryptach).
Rola śluzu szyjkowego:
tworzy barierę (czop w szyjce macicy) uniemożliwiającą przenikanie plemników i drobnoustrojów w głąb narządów rodnych (śluz typu G zależny od progesteronu).
ochrania plemniki przed wpływem niesprzyjającego, kwaśnego środowiska pochwy i przed ich zniszczeniem. Śluz sprzyjający zapłodnieniu przedłuża żywotność plemników do 3-5 a nawet 7 dni.
zaspakaja potrzeby energetyczne plemników [śluz typu S jest bardzo płynny, tworzy „kanały” ułatwiające plemnikom ruch ku przodowi do górnych krypt typu S. Plemniki docierają tam w ciągu 3-10 minut i mogą tam być magazynowane i odżywiane].
spełnia rolę filtru przepuszczającego plemniki żywe, nieuszkodzone i o prawidłowej budowie [śluz typu L].
uczestniczy w procesie uzdalniania plemników, dzięki czemu są one zdolne dotrzeć do jaja i je zapłodnić. [śluzy typ P].
tuż przed owulacją rozpuszcza śluz blokujący wejścia do krypt S, uwalniając przechowywane tam plemniki [śluz typu P2].
przeprowadza plemniki z krypt S do jamy macicy [śluz typu P6 tworzy odczucie dużej wilgotności (mokrości) i naoliwienia (śliskości) w przedsionku pochwy.
dzięki właściwościom zwilżającym spełnia pomocniczą rolę w odbyciu aktu płciowego.
Udział różnych typów śluzu podczas cyklu miesiączkowego zmienia się i dlatego objaw śluzu może być wskaźnikiem płodności.
Udział poszczególnych rodzajów śluzu zależy również od takich czynników jak wiek, stosowane uprzednio hormonalne środki antykoncepcyjnych i leki.
W metodach NPR mówimy o objawie śluzu.
Na obserwację objawu śluzu składają się: odczucie i wygląd.
Odczucia związane ze śluzem:
suchości (brak śluzu)
lepkości,
wilgotności,
śliskości, gładkości, naoliwienia, mokrości.
Rozróżnialne wzrokowo cechy śluzu (tzw. wygląd):
przyczepny, kleisty, lepki (rozciąga się na niewielką odległość zanim zerwie się), kłaczkowaty, mętny, mazisty
błyszczący, rozciągliwy (może zwisać w postaci nieurywających się nitek), ciągnący się
przejrzysty lub podbarwiony krwią co nadaje mu kolor żółty, brązowy, różowy lub czerwony; biała maź rozpoznawalna na bieliźnie (cechy wydzieliny pochwowej).
Cechy charakterystyczne śluzu są indywidualne dla każdej kobiety. Należy więc uczyć się w oparciu o swoje własne obserwacje.
Ta obserwacja może być prowadzona o każdej porze dnia i w każdym miejscu, niezależnie od okoliczności.
Wygląd śluzu kobieta może ocenić podczas każdego korzystania z toalety (w ciągu dnia czyni to kilka razy) używając papieru toaletowego gorszej jakości (a więc niebarwionego i niezbyt miękkiego). Flynn i Rötzer zalecają początkującej kobiecie, by przy każdym korzystaniu z toalety – przed i po oddaniu moczu lub stolca, wytarła wejście do pochwy papierem przesuwając nim tylko raz od przodu do tyłu. Z kolei Billings uważa, że nie trzeba kobiety pouczać, w jaki sposób ma oglądać śluz. Jest w stanie sama go zaobserwować, a jeśli życzy sobie sama zbadać go dokładniej, to może go pobrać tak, jak jej to odpowiada.
Należy ocenić śluz znajdujący się w przedsionku pochwy a nie wewnątrz pochwy.
Aby prawidłowo rozpoznawać objaw śluzu u siebie, należy dokładnie opisywać obserwacje śluzu. Wystarczą dwa, trzy słowa do opisania tego, co się czuje i widzi.
Obserwacje całodzienne notuje się wieczorem. Jeżeli w tym samym dniu obserwuje się śluz różnego typu oraz różne odczucia, to notuje się cechy śluzu najbardziej płodnego. Uwaga, nie jest najważniejsza ilość śluzu czy długość jego występowania a jego jakość.
Z badań wynika, że najlepsza jest obserwacja śliskości i wilgotności (a więc odczuć na sromie). Są największe (najsilniej odczuwane) tuż przed owulacją i gwałtownie znikają po owulacji. Pozostałe cechy są bardziej rozciągnięte w czasie.
Trzeba też pamiętać, że do poprawnego zaobserwowania śluzu jest wymagany ruch, np. chodzenie, wstawanie z pozycji siedzącej, względnie praca mięśni miednicy małej (Ta uwaga jest szczególnie istotna przy rozpoznawaniu odczucia lepkości).
Okazuje się, że rodzaj noszonej bielizny i odzieży ma tez wpływ na czytelność obserwacji.
Obserwacje wewnętrzne, czyli badanie śluzu na szyjce, zalecane jest (tylko) w szczególnych przypadkach, gdy śluz jest trudny do interpretacji, jest niezauważalny na zewnątrz, są problemy z poczęciem dziecka.
Ustalono, że stosowanie środków hormonalnych postarza szyjkę macicy (dwukrotnie!) a ciąże odmładzają szyjkę.
Obserwacje mogą być wspomagane przez urządzenia techniczne, np. kieszonkowe krystalizatory (różne rodzaje śluzu mają różny obraz wykrystalizowanego śluzu).
W metodach NPR korzystających z objawu śluzowego wyznacza się tzw. szczyt śluzu. Jest on jednak w różny sposób definiowany i wyznaczany w różnych metodach.
Korzyści płynące z obserwacji objawu śluzu:
umożliwia wybranie najlepszego czasu na poczęcie dziecka oraz wybranie płci dziecka.
pozwala oznaczyć okres płodności w cyklach dwu i jednofazowych oraz w szczególnych sytuacjach: przy karmieniu piersią, przed menopauzą, po odstawieniu pigułki hormonalnej
pozwala rozpoznać pracę układu hormonalnego; obraz przemian śluzu odzwierciedla obraz przemian hormonalnych (obecność śluzu w pierwszej fazie cyklu i jego brak w drugiej fazie przy właściwej pracy układu hormonalnego)
umożliwia diagnozowanie chorób (obfite wydzielanie śluzu występuje przy stanach zapalnych i nadżerkach szyjki, przy obecności dużych torbielowatych gruczołów, przy polipie wewnątrzszyjkowym i drażnieniu śluzówki kanału szyjki przez ciało obce, np. nitki od wkładki wewnątrzmacicznej
pomaga ocenić wpływ silnych napięć emocjonalnych na obraz śluzu (podczas napięć pobudzane są do wydzielania krypty typu S i P, a więc te, które wytwarzają śluz przypominający swoim wyglądem surowe białko jaja kurzego, dający odczucie śliskości i mokrości).
