Zgodnie z ustawą z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 1999 r. nr 60, poz. 636) zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego lub w okresie urlopu wychowawczego:
Zasiłek macierzyński przysługuje również w razie urodzenia dziecka po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ubezpieczenie to ustało w okresie ciąży wskutek ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy albo z naruszeniem przepisów prawa, jeżeli zostało to stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu.
Zasiłek macierzyński przysługuje także pracownicy zatrudnionej na podstawie umowy o pracę na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy, z którą umowa o pracę została przedłużona do dnia porodu.
Prawo do zasiłku macierzyńskiego przysługuje także ubezpieczonemu, który przyjmuje dziecko na wychowanie. Również w razie śmierci ubezpieczonej lub porzucenia przez nią dziecka zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonemu - ojcu dziecka lub innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny, jeżeli przerwą zatrudnienie lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.
Matka dziecka, po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres co najmniej 16 tygodni może zrezygnować z dalszego pobierania zasiłku i wcześniej wrócić do pracy. W takim przypadku ubezpieczony ojciec dziecka może wystąpić o wypłatę pozostałej części zasiłku macierzyńskiego.
Zasiłek macierzyński jest wypłacany przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego lub okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego. Okres ten wynosi:
Jeżeli prawo do zasiłku macierzyńskiego powstało w okresie urlopu wychowawczego albo po ustaniu zatrudnienia, zasiłek macierzyński przysługuje przez okres odpowiadający części urlopu macierzyńskiego, która przypada po porodzie, tj. skrócony o 4 tygodnie. W przypadku śmierci matki lub porzucenia przez nią dziecka albo w razie rezygnacji przez matkę z pobierania zasiłku okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego zmniejsza się o okres wypłaty tego zasiłku ubezpieczonej - matce dziecka.
Od 13 stycznia 2002 r., zgodnie z ustawą z dnia 21 grudnia 2001 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy (Dz.U. nr 154, poz. 1805) obowiązuje nowy wymiar urlopu macierzyńskiego i urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i wynosi:
W razie urodzenia dziecka w czasie urlopu wychowawczego lub po ustaniu zatrudnienia zasiłek macierzyński przysługuje przez okres skrócony o 2 tygodnie.
Nowy, krótszy okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego nie ma zastosowania do ubezpieczonych, które nabyły prawo do zasiłku przed 13 stycznia 2002 r., zasiłek macierzyński przysługuje im w dotychczasowym wymiarze. Dotychczasowy wymiar będzie miał również zastosowanie do ubezpieczonych, które w dniu 13 stycznia 2002 r. były w ciąży - na ich wniosek.
Zasiłek macierzyński przysługuje objętym ubezpieczeniem chorobowym:
Podstawę wymiaru zasiłku dla pracownika stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 6 miesięcy kalendarzowych poprzedzających powstanie niezdolności do pracy. Dla pracowników, których wynagrodzenie ulega znacznym wahaniom, podstawa wymiaru ustalana jest z okresu 12 miesięcy kalendarzowych.
Do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się przychód stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenia społeczne. Oprócz składników przysługujących za okresy miesięczne, w podstawie wymiaru zasiłku uwzględnia się składniki wynagrodzenia przysługujące za okresy dłuższe. W podstawie wymiaru nie uwzględnia się składników, które nie są pomniejszane za okres pobierania zasiłku. Dla pracowników zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy podstawa wymiaru nie może być niższa od minimalnego wynagrodzenia, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 18,71% tego wynagrodzenia.
Podstawę wymiaru zasiłku przysługującego ubezpieczonemu nie będącemu pracownikiem stanowi przeciętny miesięczny przychód, od którego opłacana jest składka na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 18,71% podstawy wymiaru składek na to ubezpieczenie, z okresu 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających powstanie prawa do zasiłku.
Podstawa wymiaru zasiłku nie może być niższa od najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, określonej dla danej grupy ubezpieczonych, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 18,71% tej podstawy.
Zasiłek macierzyński wynosi 100% wynagrodzenia lub przychodu stanowiącego podstawę jego wymiaru.
Dokumentem wymaganym do wypłaty zasiłku macierzyńskiego jest zaświadczenie o przewidywanej dacie porodu lub o dacie odbytego porodu albo akt urodzenia dziecka. Do wypłaty tego zasiłku w przypadku przyjęcia dziecka na wychowanie wymagane jest zaświadczenie o wystąpieniu do sądu z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub przyjęcia dziecka na wychowanie w ramach rodziny zastępczej.