Podatność płodu na uszkodzenie
Wrażliwość płodu na działanie leków przyjmowanych przez matkę zmienia się zależnie od zaawansowania ciąży. Jest oczywiste, że nigdy nie będziemy dysponować pełnymi danymi pochodzącymi z badań wśród ludzi, nie możnabowiem przeprowadzić takich badań w warunkach kontrolowanych, jednak pewnych informacji pomocniczych mogą dostarczyć badania na zwierzętach.
W okresie preimplantacyjnym i presomitowym, trwających u człowieka od dnia 0 do 18 dnia po zapłodnieniu, środki farmakologiczne działają na zasadzie „wszystko - albo - nic”. Dochodzi do zakończenia ciąży tj. poronienia lub trwa ona bez przeszkód.
W okresie późniejszym czyli organogenezy, między 19 a 80 dniem, dochodzi do uszkodzenia tych tkanek lub narządów, które rozwijają się najszybciej.
Uwagi farmakologiczne odnoszące się do ciąży
Trzeba podkreślić, że tkanka łożyska zapewnia słabą ochronę płodu, mimo że jest wyposażona w enzymy metabolizujące leki niemal w takim stopniu, jak wątroba matki. Właściwie „bariera łożyskowa” nie istnieje, z wyjątkiem przeszkody dla przenikania dużych cząsteczek białkowych. Płód nie dysponuje w pełnym zakresie możliwością metabolizowania środków farmakologicznych, których odtruwanie i usuwanie odbywa się tylko dzięki kontaktowi z krążeniem matczynym. Odnosi się to szczególnie do okresu bezpośrednio przed terminem porodu.
Pomimo, że w odniesieniu do niewielkiej liczby stosowanych dziś leków (dopuszczonych do obrotu) znane jest ryzyko związane z ich toksycznym działaniem na zarodek lub płód należy zrezygnować z każdej niepotrzebnej interwencji farmakologicznej w czasie ciąży. Lekarz prowadzący ciążę stanowi najważniejsze źródło informacji o lekach i tylko on powinien decydować o ich ewentualnym stosowaniu.
Poniżej wyłącznie dla celów poglądowo-informacyjnych, przedstawiono podział (zalecany lekarzom w USA (FDA) leków w kontekście ich stosowania w ciąży.
FDA OPUBLIKOWAŁA PIĘĆ „KATEGORII ODNOSZĄCYCH SIĘ DO PODAWANIA LEKÓW KOBIETOM CIĘŻARNYM”.
Można je w skrócie przedstawić w sposób następujący:
Oznacza to, ze odpowiednio wykonane i sprawdzone w grupie kontrolnej badania przeprowadzone u ciężarnych kobiet nie ujawniły zagrożenia dla płodu.
Nie wykonano badań u ludzi, a badania eksperymentalne wykazały zagrożenie dla płodu, albo również nie zostały przeprowadzone. Potencjalne korzyści zastosowania danego leku mogąjednak usprawiedliwiać podjęcie takiego ryzyka.
Dane uzyskane w trakcie badań wdrożeniowych oraz raporty zbierane po dopuszczeniu leku do obrotu, dowodzą zagrożenia dla płodu. Również w takiej sytuacji potencjalne korzyści mogą przeważać nadpotencjalnym ryzykiem.
Leki należące do kategorii A.
Leki należące do kategorii B.
leki przeciwhistaminowe
ranitydyna
leki stosowane w zakażeniach
leki działające na układ wegetatywny
leki wzmagające krzepliwość i antykoagulanty
leki krążeniowe
leki działające na ośrodkowy układ nerwowy
indometacyna (B/D), siarczan magnezu, maprotylina, meperydyna (B/D), metadon (B/D), morfina (B/D), nalbufina (B/D), nalokson, naproksen, oksykodon (B/D), oksymorfon (B/D), pentazocyna (B/D), sulindak (B/D)
środki stosowane w diagnostyce
leki moczopędne
leki przeciwbiegunkowe
leki działajcie na przewód pokarmowy
preparaty hormonalne
inne leki'
Leki należące do kategorii C.
Leki należące do kategorii D.
lub w sposób ciągły)